FARKINDALIK KAVRAMI

Son yıllarda, psikoterapi alanında farkındalık (mindfulness) ve kabullenmeye (acceptance) dayalı terapötik yaklaşımların ağırlık kazanmaya başladığı görülmektedir. Bu yaklaşımların merkezinde “dikkatin sürekli olarak şimdiki yaşantılara ve anlık deneyimlere odaklanması hali”  olarak tanımlanabilen Farkındalık kavramı yer almaktadır. Farkındalık; yargısız bir şekilde, şimdiki ana odaklanabilmek amacıyla, dikkati toplayabilmektir

FARKINDALIK TERAPİSİ

Psikoterapi ekolleri açısından değerlendirildiğinde, Farkındalık Temelli Terapilerin, Bilişsel ve Davranışçı Terapiler kapsamında ele alınmaktadır. Farkındalık kavramıyla ilgili araştırmalar göz önüne alındığında, kavramı özellikle dikkat ya da metakognisyon gibi bilgi işleme süreçleriyle ilişkilendiren çalışmalar vardır. Farkındalık Temelli Terapilerdeki değişim süreçleri, maruz bırakma, dikkat regülasyonu, duygu regülasyonu gibi etki mekanizmalarına dayanarak açıklanmaktadır.

Farkındalık Temelli Terapiler, etki mekanizmaları açısından Bilişsel ve Davranışçı Terapilerle örtüşmekle birlikte, Farkındalık Temelli Terapileri klasik Bilişsel Terapi’den ayrılan bazı temel  yönleri bulunmaktadır. Farkındalık Temelli Terapi’lerde, düşüncelerin içerikleri önem taşımamaktadır. Farkındalık Temelli Terapilerde, düşüncelerin içerikleri değişmese bile, düşüncelerin deneyimlendikleri bağlam değiştirildiğinde terapötik değişimin de sağlanabileceği öne sürülmektedir. Farkındalık terapisinde düşünce içeriği değil, düşüncenin kendisiyle uğraşılmaktadır.

Özellikle son yıllarda farklı psikolojik rahatsızlıklarda Farkındalık Temelli Terapilerle ilgili  araştırmalar artış göstermiştir. Bu durum psikoterapi alanı içerisinde Farkındalığa olan ilginin giderek arttığına işaret etmektedir. Farkındalık araştırmalarının bir listesini  kaynakça sayfasında bulabilirsiniz.

Panik, sosyal fobi, yaygın anksiyete ve bağımlılıkta Farkındalık terapisi uygulamaları ile çeviri yazıları okumak için tıklayın

Profesyonellere yönelik olarak Prof. Dr. Kültegin Ögel tarafından yazılan "Farkındalık ve Kabullenme Temelli Terapiler" kitabı için tıklayın...

Yayınladığımız konuyla ilgili gözden geçirme makalelerine ulaşmak için tıklayın...

FARKINDALIK TEMELLİ TERAPİLER

Bir doğu felsefesi olan Farkındalık Batı’daki psikoterapi uygulamalarında yöntem olarak, ilk kez John Kabat-Zinn (1982) tarafından uygulanmaya başlanmıştır. Ancak günümüzde farkındalık içeren çok çeşitli bilimsel terapi yöntemleri ortaya çıkmıştır.  Bu öncü uygulamadan sonra, psikoterapi içerisinde Farkındalığın kullanıldığı başka çalışmalarda yürütülmüştür.

Tarafımızdan geliştirilen "FARKET" ve "Farkındalık Okulda" isimli grup terapi programlarına ilgili linkleri tıklayarak ulaşabilirsiniz. Ayrıca bağımlılık tedavisinde kullanmak için geliştirdiğimiz SAMBA programı da farkındalık terapisi içermektedir.

Farkındalık Temelli Stres Azaltımı (Mindfulness Based Stress Reduction)

Farkındalık Temelli Stres Azaltımı, ilk olarak kronik ağrıdan kaynaklan strese yönelik olarak uygulanmıştır. Bu program Jon Kabat-Zinn tarafından geliştirilmiş ve ilk geliştirilme sürecinde kronik ağrı ve strese ilişkin bozukluklar hedef alınmıştır. Bu program 30 kişiye kadar çıkabilen gruplara 2-2,5 saatlik, 8-10 hafta süre ile yapılan dersler şeklindedir. Bu süre boyunca stres ve baş etme ile ilgili çalışmalar, ev ödevleri ve Farkındalık meditasyonu ile ilgili eğitim verilmekte ve pratik yapılmaktadır. Genelde 6. haftada  (7-8 saat süren) tüm günlük bir Farkındalık eğitimi gerçekleştirilir.

Diyalektik Davranış Terapisi (Dialectical Behavior Therapy)

Marsha Linehan tarafından geliştirilen Diyalektik Davranış Terapisi Sınır Kişilik Bozukluğu’na yönelik olarak geliştirilmiştir. Terapide, bilişsel ve davranışçı yöntemlerle birlikte uygulanan farkındalık temelli yöntemleri önemli bir yer tutmaktadır. DDT’de bireysel terapi ve grup terapisini içeren ve aşamalardan oluşan bir terapi planı uygulanmaktadır. Terapi süresince, “ne” becerileri ve “nasıl” becerileri olarak ayrılan farkındalık becerilerini arttıran pek çok terapötik yöntem kullanılmaktadır. Farkındalık temelli yöntemler, hem meditatif alıştırmalardan hemde günlük yaşamda farkındalık kapasitesini arttıran informel farkındalık alıştırmalarından meydana gelmektedir.

Farkındalık Temelli Bilişsel Terapi (Mindfulness Based Cognitive Therapy - MBCT)

Farkındalık Temelli Bilişsel Terapi Segal, Williams, ve Teasdale tarafından daha çok depresif nüksleri önlemek amacıyla geliştirilmiş bir Farkındalık Terapisidir. 8 haftalık bir grup çalışmasını içerir . Bilişsel terapinin ‘düşünceler gerçekler değildir’ ve ‘düşüncelerim ile ben aynı şey değilim’ gibi ifadelerini içeren ve kişinin düşüncelerine karşı bağımsızlaşmış ya da merkezsizleşmiş bir bakış geliştirmesini kolaylaştıran teknikleri içermektedir.

Kabullenme ve Kararlılık Terapisi (Acceptance and Commitment Therapy)

Steven Hayes tarafından geliştirilen Kabullenme ve Kararlılık Terapisi (ACT), davranışçı ve hümanistik yaklaşımları  farkındalıkla bütünleştiren bir terapi yaklaşımıdır. Bireysel olarak uygulanan terapide, farkındalığı  günlük yaşama adapte edilebilecek pek çok farklı alıştırma kullanılmaktadır. Adından da anlaşılabileceği gibi, ACT’de kabullenme özelliği daha fazla vurgulanmaktadır. ACT temel olarak İşlevsel Bağlamsalcılık (Functional Contextualism) ve İlişkisel Çerçeve Teorisine (Relational Frame Theory) dayanır.

EĞİTİM

Farkındalık terapisi eğitimi almak için Prof. Dr. Kültegin Ögel ile iletişime geçebilirsiniz (tıklayın)